Μικρό Σχόλιο στον Αίαντα του Σοφοκλή

Για τον Αίαντα του Σοφοκλή

του Κώστα Κυριάκη

Θα διάβαζα τον Αίαντα του Σοφοκλή ως ένα ‘μονοφωνικό’ ήρωα στο πλαίσιο του ‘πολυφωνικού’ κόσμου της αναδυόμενης πόλης.  Θα ενέτασσα την ανάγνωσή μου στο σχήμα ταυτότητα – διαφορά του ευρύτερου συστήματος εξουσία/γνώση: ο ήρωας νιώθει στο πετσί του ότι η (ιεραρχική) ομογένεια της στρατιωτικής τάξης ξαφνικά διασαλεύεται.  Οι  φίλοι γίνονται εχθροί και από την άλλη, πάλι, οι εχθροί φίλοι.  Αυτό του δημιουργεί ένα αίσθημα ανοικειότητας με τον κόσμο που τον περικλείει.  Η ταυτότητα δίνει τη θέση της στη διαφορά.  Ωστόσο, το αξιακό του πλαίσιο δεν του επιτρέπει να χρησιμοποιήσει και να ανατρέψει τη βασική δυαδική αντίθεση στην οποία ‘οικοδομεί’ τον εαυτό του και τον κόσμο του.  Έτσι ο ήρωας παγιδεύεται στα ‘δίχτυα’ εξουσιαστικών δομών των κοινωνικών θεσμών.  

 Συζητά ειλικρινά τις πιθανότητες προσοικείωσης ενός καινούριου κόσμου (deception speech), αλλά δεν τα καταφέρνει επειδή εμποδίζεται από ένα προβληματικό πλαίσιο αναφοράς.  Και είναι αυτό το ίδιο το προβληματικό πλαίσιο αναφοράς που τα νέα εξουσιαστικά δίκτυα χρησιμοποιούν για να τον εξοντώσουν αλλά και να το εξουδετερώσουν.  Ο Αίαντας μοιραία είναι ένας κόσμος που χάνεται επειδή δεν συμβιβάζεται, ένας κόσμος μονοκόμματος, γεμάτος κανονικότητες (θα έλεγα ένας κόσμο υπερτροφικού υπερ-εγώ).  Ένας κόσμος που δεν μπορεί να επιβιώσει σε έναν κόσμο γεμάτο αντιφάσεις και αντινομίες.  Σε έναν ρευστό κόσμο.  Και είναι αυτή η ρευστότητα, κάτι σαν κινούμενη άμμος, που βυθίζει ολοένα και βαθύτερα τον ήρωα.  Η ιδεολογία του, ο τρόπος που έχει μάθει να βλέπει τα πράγματα, λειτουργεί σαν βαρίδι, που τον βυθίζει όλο και πιο γρήγορα.  Αντιλαμβάνεται την πληρότητα της κατάστασής του κι αποφασίζει ο ίδιος να βάλει τέρμα στη ζωή του.   

 

Η ‘μονοφωνία’ του κόσμου του συνθλίβεται μέσα στο νέο ‘πολυφωνικό’ σύστημα της αναδυόμενης πόλης.  Οι νέες εξουσίες μπορούν να κοιμούνται ήσυχες.  Οι μηχανισμοί της ‘ιδεολογίας’ δουλεύουν υπέρ τους.  Ή για να το πω αλλιώς: το υποκείμενο Αίαντας είναι επι-καθορισμένο δια παντός από τους μηχανισμούς της συγκεκριμένης κοινωνικής θέσμισης.  Και είναι αυτή η κοινωνική θέσμιση που θα επαναφέρει το μυθικό Αίαντα στο πλαίσιο της πόλης, δίνοντας το όνομά του σε μια από τις νέες φυλές της Αττικής γης.  Τα επιβιώματα του κόσμου του σε ένα άλλο πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο είναι η απόδειξη της (ολοκληρωτικής) εξουδετέρωσής του.    

Όλες οι εικόνες από εδώ