Πέμπτη 30 Απριλίου 2020

[η ζωή δεν ζει]




αιφνίδια αιχμαλωσία
αυχμηρός τόπος
κατάσταση πανικού
εγκλεισμός
αναμονή
ρευστότητα
τρωτότητα
θραύσματα αποσυνδεδεμένα
αναβολή
παράλυση
δεν μπορώ να ζήσω
ούτε να πεθάνω





Τρίτη 14 Απριλίου 2020

Παρασκευή 10 Απριλίου 2020

"Κάτι που έμεινε"

                                                                του Κλείτου Κύρου

Η ώριμη στιγμή του χωρισμού
Μας πρόφτασε βιαστικά
Φορέσαμε κι οι δύο από ένα χαμόγελο
Ελέγχαμε τις χειρονομίες μας
Και ξεφυλλίζαμε
Τις μέρες που θα ʼρθουν
Βέβαια
Ήταν άσχημο να το συλλογιστώ
Πώς τα χέρια μου
Δεν θα τύλιγαν πια
Τις γραμμές του κορμιού της.
Άνοιξε την τσάντα
Και μου επέστρεψε δυο βιβλία
Ένα κίτρινο πουκάμισο
Και μιαν αλυσίδα

– Λοιπόν
Τώρα δεν έχω πια τίποτα δικό σου
Και ʽσύ νομίζω δεν έχεις τίποτα δικό μου
Δεν απάντησα
Μου έσφιξε τα χέρια
Κι απομακρύνθηκε
Δες έχεις πια τίποτε δικό μου
Κι όμως
Τη θύμησή της
Τη δίπλωσα προσεχτικά
Και την κρατώ ακόμα.

Τετάρτη 8 Απριλίου 2020

Η "Eveline" του Τζέιμς Τζόις: μια ανάγνωση


Carl Halsoe, Waiting by the Window, 1863 (από εδώ)

Στο διήγημα «Η Έβελιν» (από τη συλλογή Δουβλινέζοι, του Τζέιμς Τζόις) η πλοκή οργανώνεται συνειρμικά, με βάση τις αναμνήσεις και τις σκέψεις της ηρωίδας, που προκαλούνται από μια σειρά εξωτερικών ερεθισμάτων (τα αντικείμενα του σπιτιού ή το ιταλικό τραγούδι) και έχουν ως αποτέλεσμα να ανακαλούν στη μνήμη της γεγονότα του παρελθόντος (αναδρομή). Ο μηδενικός βαθμός εστίασης της πρώτης παραγράφου μετατρέπεται σε έναν ελεύθερο πλάγιο λόγο από τη δεύτερη, δηλαδή σε αφήγηση με εσωτερική εστίαση.  Το διήγημα ανήκει στο είδος του ψυχολογικού ρεαλισμού από πλευράς θεματικής, αλλά είναι μοντέρνο από πλευράς πλοκής και τεχνικής, αφού «σπάει» τα δεσμά με την αιτιακή και χρονική αλληλουχία της αφήγησης, ενώ εκμεταλλεύεται και στοιχεία συμβολικά, όπως π.χ. η αναφορά στη σκόνη και στο σούρουπο.
Η θεωρία του Τζόις για τις «επιφάνειες» (δηλαδή, ορισμένες φαινομενικά ασήμαντες συγκυρίες ή περιστατικά λειτουργούν ως εκλάμψεις που φανερώνουν την εσωτερική αλήθεια ενός προσώπου) εφαρμόζεται και στο διήγημα «Η Έβελιν», που εστιάζεται στην ταραγμένη συνείδηση της ηρωίδας καθώς συγκρούεται ανάμεσα στη φυγή και το καθήκον: η γνωριμία της Έβελιν με τον Φρανκ θα είναι η συγκυρία μέσα από την οποία η ηρωίδα θα ανακαλύψει πως είναι εγκλωβισμένη (καλύτερα, παραλυμένη, αφού η θεματική της παράλυσης διατρέχει σαν στημονικό νήμα, όλα τα διηγήματα της συλλογής Δουβλινέζοι)σε ένα ασφυκτικό και βάναυσο περιβάλλον, οικογενειακό, κοινωνικό, αλλά κυρίως θρησκευτικό, που ωστόσο, δεν έχει τη δύναμη να το εγκαταλείψει για μια καλύτερη ζωή.
Η θρησκευτική εξουσία είναι το υπόρρητο, αν και ευφυώς υπογραμμισμένο, μέρος του διηγήματος, το οποίο δείχνει ότι η καθολική εκκλησία έχει διαποτίσει ολόκληρη τη συνείδηση και δεσμεύσει τον τρόπο που σκέφτεται η ηρωίδα (ας θυμηθούμε εδώ δυο χαρακτηριστικά παραδείγματα. Το πρώτο είναι με τη ρομβία που ακούει η ηρωίδα από το παράθυρό της, που της θυμίζει το θάνατο αλλά και την υπόσχεση στη μητέρα της. Η ρομβία είναι μια υπενθύμιση όμως της ίδιας της καθολικής εκκλησίας που, αφού ο πατέρας αναφωνεί: «Αυτοί οι καταραμένοι Ιταλοί! Να ’ρχονται ώσαμε ’δω πάνω!». Και το δεύτερο είναι με την προσευχή της στην αποβάθρα, στην οποία ζητά από τον Θεό να της υποδείξει το καθήκον της, πράγμα που προοικονομεί την παράλυσή της μπροστά στην προοπτική της φυγής και της ριζικής αλλαγής της ζωής της).     
     Ο ιδιαίτερος τρόπος με τον οποίο στιγματίζεται στο διήγημα ο ηθικός κλοιός που δεσμεύει την προσωπικότητα ήδη από τα πρώτα χρόνια της διαμόρφωσής της προετοιμάζεται από τις συνεχείς συναισθηματικές μεταπτώσεις, αντιφάσεις και αμφιθυμίες της ηρωίδας, αλλά γίνεται αισθητός στην ψυχική κρίση της, προς το τέλος του διηγήματος.  Μια κρίση που φανερώνεται από το σύντομο και κοφτό ρυθμό των φράσεων και από τα σχήματα λόγου που χρησιμοποιούνται (μεταφορές και παρομοιώσεις).  Στο τέλος η ηρωίδα αδύναμη και άβουλη μπροστά στο φόβο του αγνώστου, που μεταμορφώνεται σε απειλή θανάτου (η δεύτερη θεματική που διατρέχει όλο το διήγημα, π.χ. ο θάνατος της μητέρας, του αγαπημένου αδερφού, της φίλης, αλλά και ο φόβος για τον δικό της θάνατο):
«Όλες οι θάλασσες του κόσμου φουρτούνιασαν μέσα στην καρδιά της.  Το χέρι του, το δικό του χέρι, την τραβούσε προς αυτή τη θάλασσα που θα την έπνιγε, θα την κατάπινε».
Η ηρωίδα απομένει μόνη στην αποβάθρα, «σαν ζώο»,  ακίνητη, κενή και άδεια από συναισθήματα και σκέψεις:
«Στα μάτια της δεν υπήρχε κανένα σημάδι, ούτε έρωτα, ούτε αποχαιρετισμού, ούτε καν αναγνώρισης». 
Η υποταγή της στη συμβατικότητα του περιβάλλοντος που γαλουχήθηκε είναι απόλυτη και οριστική, μια υποταγή που είχε προετοιμαστεί από τις ενοχές που το περιβάλλον δημιουργεί και από την ανυπόφορη, δυστυχισμένη αλλά γνώριμη, αν και αδιέξοδη, ζωή που αυτό κατοχυρώνει. Το αίτημα για αλλαγή θα ματαιωθεί, η συναισθηματική εξάρτηση από την επανάληψη και τη ρουτίνα της καθημερινότητας θα υπερισχύσει της επιθυμίας απόδρασης, η παρόρμηση θα καταλαγιάσει και η ευκαιρία θα χαθεί οριστικά.

Σάββατο 4 Απριλίου 2020

[από το πρωί]

από το πρωί
ένα επίμονο ψιχάλισμα
έξω όπως και μέσα
σκοτεινό τοπίο
σκισμένη θάλασσα
φωνές σβησμένες
στρατόπεδα χειρουργεία κλειστά σύνορα
φερετροποιεία
από το πρωί
σκόνη δάκρυα και θάνατος

Παρασκευή 3 Απριλίου 2020

[ακόμη μια φορά]

σε κοίταζα

κάπως αφηρημένα αλήθεια

στα εικοσιοκτώ σου χρόνια

στον πυρετό της έξαψης

να κάνεις σχέδια για το κοινό μας μέλλον

σε κοίταζα

κι ήξερα με την πείρα των πενηνταδυό μου χρόνων

πόσο γρήγορα

τα σχέδια γίνονται σκόνη



συνέχιζες να μιλάς

τα χείλη σου πυρκαγιά

είπα

ας παρασυρθούμε

ας ζήσουμε τη χίμαιρα

κι έπειτα

δε γαμιέται

ας καταστραφούμε

ακόμη μια φορά 

Τετάρτη 1 Απριλίου 2020

[κάθε λέξη σου]

τα χέρια σου

κήπος ολάνθιστου παραδείσου

μέσα του με κλειδώνουν

σε μια σιωπή θανάτου


τα χείλη σου

δυο ματωμένα φεγγάρια

με μετρούν και με κρίνουν

τελεσίδικα


κάθε λέξη σου

το ναι σου ή τ' όχι

παίρνει το βάρος

οντολογικού ερωτήματος


κάθε λέξη σου

είτε σανίδα σωτηρίας

είτε σταυρός καταδίκης

ένα αγχωμένο μαρτύριο
Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...