Home Education: η μετανεωτερική αφήγηση της εκπαιδευτικής πολιτικής

 

Home Education: η μετανεωτερική αφήγηση της εκπαιδευτικής πολιτικής

 του Κώστα Κυριάκη

Il est interdit d’interdire

Περίληψη

Τα τελευταία χρόνια και ως απότοκο των οβίδειων μεταμορφώσεων στα πεδία της Πληροφορικής και των Τεχνολογιών έχουν αναδυθεί διάφορες εναλλακτικές εκπαιδευτικές δυνατότητες και προοπτικές.  Φαίνεται ότι στην πρωτοπορία των εξελίξεων βρίσκεται το home education, το οποίο έχει τις ρίζες του σε μια σειρά κινημάτων της Αμερικής, ήδη από τη δεκαετία του 1960.  Στο παρόν άρθρο παρουσιάζω το home education ως εναλλακτική εκπαιδευτική τεχνολογία, δηλαδή ως εναλλακτική διεργασία επίτευξης διδακτικών στόχων.  Στη συνέχεια, αναλύω το home education ως μια μετανεωτερική αφήγηση της εκπαιδευτικής πολιτικής, στο πλαίσιο της οποίας μετακυλίεται η ευθύνη της εκπαιδευτικής διεργασίας από το κράτος στο άτομο ή αλλιώς το πέρασμα από την εκπαίδευση, με τη μορφή του σχολικού θεσμού, στη μάθηση, με τη μορφή των διάχυτων ευκαιριών μάθησης.  Τέλος, επιχειρώ να απαντήσω σε δυο ερωτήματα που αφορούν στη γονεϊκή επιλογή (έχουν οι γονείς δικαίωμα να επιλέγουν την εκπαίδευση των παιδιών τους και γιατί επιλέγουν την εκπαίδευση από ή στο σπίτι).  Συνοψίζοντας, συμπεραίνω ότι ο μετεωρισμός της ευρωπαϊκής εκπαιδευτικής πολιτικής ανάμεσα στον σχολικό θεσμό και σε εναλλακτικές εκπαιδευτικές επιλογές οφείλεται σε έναν ευρύτερο επαμφοτερισμό των ευρωπαϊκών κοινωνιών ανάμεσα στις νεωτερικές και στις μετανεωτερικές αφηγήσεις.

Λέξεις-κλειδιά: Home Education, Ευρωπαϊκή Εκπαιδευτική Πολιτική, Γονεϊκή Επιλογή, Εναλλακτικές Μορφές Εκπαίδευσης.

Abstract  

In recent years, several alternative educational opportunities have emerged as the outcome of ‘ovideion’ transformations in the fields of ICT.  It seems that home education is at the forefront of progress, having its roots in a series of movements in the US since the 1960′s.  This article presents home education as an educational ‘technology’, namely as an alternative process to achieve learning objectives.  Home education is examined as a postmodern narrative of educational policy, in the framework of which responsibility of the educational process is shifted from state to person.  In other words, the transition from education in the form of educational institution to the form of diffuse learning opportunities.  Finally, I attempt to answer two questions related to parental choice (parents’ right to choose the type of education for their children and why they choose home education). In summary, I conclude that the reluctance of European education policy towards school institution as opposed to alternative educational options is caused by a wider oscillation of the European societies between modern and postmodern narratives.

Keywords: Home Education, European Educational Policy, Parental Choice, Allternative Education

Εισαγωγή

Στο παρόν άρθρο εξετάζω το home education, δηλαδή την εκπαίδευση στο ή από το σπίτι ή στην κοινότητα, ως εναλλακτική εκπαιδευτική επιλογή ή/και προοπτική.  Το άρθρο αναπτύσσεται σε τρία μέρη.  Στο πρώτο εξετάζω το home education ως εναλλακτική εκπαιδευτική τεχνολογία στο πλαίσιο της κοινωνίας της γνώσης.  Στο δεύτερο μέρος υποστηρίζω ότι το home education αναδύεται ως μια από τις κυρίαρχες αφηγήσεις της εκπαιδευτικής πολιτικής, στο πλαίσιο της νεοφιλελεύθερης αντίληψης για το κράτος και την εκπαίδευση.  Στο τρίτο μέρος συζητώ το ζήτημα της γονεϊκής επιλογής, δηλαδή αν οι γονείς έχουν το δικαίωμα της επιλογής της εκπαίδευσης των παιδιών τους.  Τέλος, διαπιστώνω ότι η απαγόρευση σε μερικές κοινωνίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης του home education υπογραμμίζει τον δισταγμό της εκπαιδευτικής πολιτικής (αλλά και της ευρύτερης πολιτικής) ανάμεσα στη νεωτερική αφήγηση που υποστηρίζεται από τον εκπαιδευτικό θεσμό του σχολείου και στις μετανεωτερικές αφηγήσεις, οι οποίες υποστηρίζουν ότι δεν είναι το σχολείο υποχρεωτικό, αλλά η εκπαίδευση.

Το Home Education ως εναλλακτική εκπαιδευτική τεχνολογία στο πλαίσιο της κοινωνίας της γνώσης

Φανταστείτε κάποιον να σας υποχρέωνε 8 – 10 μήνες τον χρόνο, για πέντε – έξι ώρες την ημέρα, να βρίσκεστε κάπου που δεν επιθυμείτε, να ακούτε κάποιον που δεν επιθυμείτε, να συναναστρέφεστε κάποιον που δεν επιθυμείτε (Holt, 1981).  Σίγουρα, θα νομίζετε ότι είστε ξυπνητός (-η) σε εφιάλτη.  Ή ότι γίνατε ένοικος (-η) στον αφηγηματικό κόσμο του Κάφκα και του Όργουελ.  Και όμως σε αυτή την περιπέτεια υποχρεώνουμε τα παιδιά μας να περνούν κάτι περισσότερο από τον μισό χρόνο της ζωής τους από την πιο τρυφερή ηλικία μέχρι τη στιγμή που τα παραδίδουμε στην κοινωνία υπάκουους μεν, αλλά άγευστους πολίτες.

Σχεδόν όλοι θα συμφωνούσαμε πως στις κοινωνίες της μετανεωτερικότητας το σχολείο (ή το πανεπιστήμιο) δεν είναι πια ο κατεξοχήν χώρος που παράγει και διαδίδει τη γνώση.  Η γνώση παράγεται και διαδίδεται από την κοινωνία στην κοινωνία, για αυτό και γίνεται τόσος λόγος για την Κοινωνία της Γνώσης (Κυριάκης, 2012).  Η γνώση δεν είναι πια γνώση για τον κόσμο, αλλά γνώση από τον κόσμο (Βουρνάς & Μαυρογένη, 1996).  Σε αυτό το πλαίσιο, ο χώρος και ο χρόνος της εκπαίδευσης επεκτείνονται τόσο ώστε να συμπεριλάβουν όλο το φάσμα του βίου (Faure et al., 1972).  Εκπαίδευση και μάθηση μπορούν να συμβούν σχεδόν παντού, και πάντως πρόκειται για φαινόμενα φυσικά, όπως η αναπνοή.  Έτσι, και σε συνάρτηση με τις οβίδειες μεταμορφώσεις που έχουν επιφέρει οι νέες τεχνολογίες στη ζωή του μετενεωτερικού ατόμου, θα μπορούσαν να αναπτυχθούν, παράλληλα ή και αυτόνομα, εναλλακτικές εκπαιδευτικές πρακτικές και μεθοδολογίες, οι οποίες δυνητικά μπορούν να καλύψουν ανάγκες που προκύπτουν τόσο από τον σύγχρονο τρόπο ζωής (κινητικότητα κ.ά) όσο και από βιο-σωματικές, θρησκευτικές αλλά και κοινωνικές συλλογικότητες.  Άλλωστε, στην εποχή της μετανεωτερικότητας σημασία έχει η εύρεση και διαχείριση της πληροφορίας, ή αλλιώς το να μάθει κανείς πώς να μαθαίνει, και όχι η αποστήθιση ή άλλες συμβατικές και παραδοσιακές εκπαιδευτικές ‘τεχνολογίες’.

Οι νέες τεχνολογίες βοηθούν στην ενδυνάμωση και αποτελεσματικότητα του ρεύματος αυτού, που έχει τις ρίζες του στην Αμερική της δεκαετίας του ’60 (Lyman, 1998).  Το πάντρεμα των νέων τεχνολογιών και του home education διαφαίνεται και από παλαιότερο άρθρο του περιοδικού Newsweek με τίτλο: “The Down of Online Home Schooling” (Hancock & French, 1994).  Όπως είναι φανερό σε αυτή την εναλλακτική εκπαιδευτική πρακτική οι νέες τεχνολογίες στην εκπαίδευση και η ραγδαία ανάπτυξη της εξΑΕ μπορούν να συμβάλουν τα μέγιστα.

Με τον όρο ‘home education’ (HE) εννοώ την εκπαίδευση στο ή από το σπίτι χωρίς, δηλαδή, την ‘φυσική’ παρουσία του εκπαιδευόμενου σε μια αίθουσα διδασκαλίας (Lines, 1993).  Ωστόσο, το HE δεν περιορίζεται μόνο στο σπίτι, ούτε σημαίνει σχολείο στο σπίτι, αλλά ‘αγκαλιάζει’ μαθησιακές δραστηριότητες που αφορούν σε ολόκληρη την κοινότητα (Allan & Jackson, 2010).  Σε αυτό το πλαίσιο, τον ρόλο του δασκάλου αναλαμβάνουν οι γονείς, αν αφορά σε παιδιά προσχολικής ή σχολικής ηλικίας, ή κάποιος tutor ή μέλη της κοινότητας ή ο ίδιος ο εκπαιδευόμενος ή ακόμα και οι νέες τεχνολογίες στον χώρο της εκπαίδευσης, αν αφορά σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας.  Από τα παραπάνω γίνεται κατανοητό ότι το HE συνδυάζει στοιχεία τόσο της συμβατικής όσο και της εξ αποστάσεως διδασκαλίας.  Της συμβατικής επειδή στην περίπτωση του HE υπάρχει διδάσκων και της εξ αποστάσεως επειδή αφορά στην ‘εξατομικευμένη’ χρήση του χρόνου του διδασκόμενου.  Θα πρέπει, επίσης, να σημειωθεί ότι στο HE η διεργασία της μάθησης (θα πρέπει να) εκκινεί από τον εκπαιδευόμενο, ο οποίος χαρακτηρίζεται από τις δικές του ιδιαιτερότητες και ανάγκες, που προσπαθεί να καλύψει μέσα από την εκπαιδευτική διαδικασία.  Θεωρώ, λοιπόν, το HE ως μια ακόμη εκπαιδευτική εναλλακτική τεχνολογία, η οποία αφορά σε όλες τις ηλικιακές ομάδες και μπορεί να ‘εφαρμοστεί’ στο ή από το σπίτι ή στην κοινότητα.

Το Home Education ως μετανεωτερική αφήγηση της εκπαιδευτικής πολιτικής

Τι σημαίνει αυτό για την εκπαιδευτική πολιτική;  Σημαίνει ότι με τη λιγότερη ανάμειξη του κράτους έχουμε αποτελεσματικότερη αξιοποίηση των εκπαιδευτικών πόρων (Lyman, 1998).  Το HE ακολουθεί στενά την πολιτική φιλοσοφία του life long learning, τουλάχιστον όπως αυτή εκφράζεται από Διεθνείς Οργανισμούς (Τσαούσης, 2007) και την ΕΕ (Κυριάκης, 2009).  Μια πρακτική μετακύλισης ευθυνών (και κόστους) της εκπαιδευτικής διεργασίας από το κράτος στο άτομο.  Το κράτος, δηλαδή, επιδιώκει να διατηρήσει σε κεντρικό επίπεδο τον έλεγχο και το σχεδιασμό της εκπαιδευτικής πολιτικής, ενθαρρύνοντας ωστόσο το άτομο, ως καταναλωτής, να επιλέξει από τις διάχυτες ευκαιρίες εκπαίδευσης και φυσικά να επιβαρύνεται με το κόστος τής επιλογής του.

Συνεπώς, σε αυτή την κατεύθυνση το HE εναρμονίζεται σαφώς με τα κελεύσματα και τις στοχοποιήσεις της εκπαιδευτικής πολιτικής, τόσο σε διεθνές όσο και σε εθνικό επίπεδο.  Ενισχυτικό της παραπάνω άποψης είναι ο μετασχηματισμός των ‘λόγων’ (Κυριάκης, 2009) για το HE.  Ενδεικτικά, και ερανιζόμενος ένα από το πλήθος των παραδειγμάτων, τον Απρίλιο του 2010, μεγάλη αθηναϊκή εφημερίδα αναφερόμενη στο home schooling, ή όπως εμείς θα προτιμούσαμε στο HE, σημείωνε το γεγονός ότι στις ΗΠΑ περίπου 2000000 μαθητές παρακολουθούν μαθήματα από το σπίτι ή στο σπίτι (Βατού, 2010), στη φιλοσοφία ότι δεν είναι το σχολείο υποχρεωτικό, αλλά η εκπαίδευση (Taylor & Petrie, 2000: 50).  Φαίνεται ότι το HE αναδύεται ως ανταγωνιστικός ‘λόγος’ (Laclau & Mouffe, 2001)  απέναντι στον εκπαιδευτικό θεσμό του σχολείου.

Στο πλαίσιο της μετανεωτερικότητας το σχολείο δεν ανταποκρίνεται ικανοποιητικά στους αρχικούς του στόχους, δηλαδή στη κάλυψη των αναγκών του παραγωγικού συστήματος (Κυριάκης, 2012).  Έτσι, άλλοι θα επισημάνουν το τεράστιο κόστος της δημόσιας εκπαίδευσης και τα πενιχρά της αποτελέσματα (Lister, 1974) και, άλλοι θα τονίσουν άλλες ‘ελαττωματικές’ συνιστώσες του σχολείου, όπως οι έρευνες του Moore, οι οποίες διαπιστώνουν ότι ο σχολικός θεσμός ενίοτε είναι υπεύθυνος για τα προβλήματα ανάπτυξης των παιδιών και για αυτό το λόγο θα επιδιώξει να αυξηθεί η εναρκτήρια ηλικία που το παιδί οφείλει να πάει σχολείο στα 8 ή 10 ή και 12 χρόνια, ανάλογα με την περίπτωση (Wikipedia, 2010).  Συνοψίζοντας, το σχολείο της νεωτερικότητας επιτελούσε, grosso modo, τις εξής λειτουργίες: φύλαξης και πειθαρχίας (disciplines), κοινωνικής επιλογής, αναπαραγωγής της κυρίαρχης ιδεολογίας και μάθησης (Deacon, 2006).  Σε αυτό το πλαίσιο η ‘παραδοσιακή’ λειτουργία του σχολείου καταντά αν όχι παρωχημένη τουλάχιστον προβληματική.  Ωστόσο, το HE δεν επιχειρεί να αντικαταστήσει το σχολείο, πολλώ δε μάλλον δεν είναι καθόλου σχολείο (Holt, 1981).  Η φιλοσοφία του είναι κοντά στη φιλοσοφία της βιωματικής μάθησης (learning by living).  Μάθηση είναι αυτό που μπορεί να συμβεί οπουδήποτε […]  Και μαθαίνει κανείς καλύτερα εκεί όπου νιώθει καλά.  Και σύμφωνα με το απόφθεγμα δεν υπάρχει καλύτερος τόπος (να μάθεις) από το σπίτι σου (Lyman, 1998).

Συνεπώς, το HE στοχεύει στη μάθηση.  Και οι σύγχρονες μετανεωτερικές κοινωνίες θεωρούνται κοινωνίες της μάθησης, στις οποίες το άτομο μαθαίνει διά βίου, ώστε να ανταποκρίνεται στο κυρίαρχο πολιτισμικό μοντέλο.  Σε αυτό το πλαίσιο οι μαθησιακές διαδρομές, ενώ εποπτεύονται γενικά από το κράτος, αφορούν (ή τείνουν να αφορούν) στην ατομική επιλογή.  Και, όπως φαίνεται, από διάφορες πηγές (π.χ. Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2000), η ευρωπαϊκή εκπαιδευτική πολιτική ενθαρρύνει την ενίσχυση της άτυπης ή μη τυπικής μάθησης.  Έτσι,  καλλιεργεί μια μαθησιακή κουλτούρα των ενηλίκων, μια διά βίου ροπή στη μάθηση.  Μάθηση, όμως, που εν πολλοίς αφορά στην απόκτηση επαγγελματικών δεξιοτήτων.  Όσο αφορά τα παιδιά προσχολικής και υποχρεωτικής εκπαίδευσης, ωστόσο,  προκύπτουν, τουλάχιστο στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών χωρών, δύο ερωτήματα: α) έχουν οι γονείς το δικαίωμα να επιλέγουν την εκπαίδευση των παιδιών τους και β) γιατί οι γονείς επιλέγουν την εκπαίδευση στο ή από το σπίτι;  Θα απαντήσω ξεκινώντας από το δεύτερο και μετά θα έρθω στο πρώτο.

Το Home Education ως γονεϊκή επιλογή

Υπάρχουν λόγοι υπέρ και λόγοι εναντίον, σχετικά με την επιλογή ή όχι του HE από τους γονείς.  Στα υπέρ πρέπει κανείς να λογαριάσει: εξατομικευμένη μάθηση, επιλογή ωραρίου μελέτης, επιλογή θεματολογίας, μεγαλύτερη συγκέντρωση του παιδιού αλλά και η ασφάλεια και η προστασία από φαινόμενα bulling (Petrie, 1998).  Όλη αυτή η «ατμόσφαιρα γυάλας» είναι που ενοχλεί τους πολέμιους του HE.  Το κύριο επιχείρημα τους είναι η μη ομαλή κοινωνικοποίηση και μη ικανοποιητική προετοιμασία για τον ανταγωνισμό που το παιδί θα συναντήσει στην κοινωνία.  Παρόλα αυτά μάλλον οι έρευνες δείχνουν το αντίθετο (Χιωτίνης, 2009): τα παιδιά του HE εκδηλώνουν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, δραστηριοποιούνται σε κοινωνικές εργασίες σε ποσοστό 40% περισσότερο από τα παιδιά του παραδοσιακού σχολείου, συμμετέχουν στις ψηφοφορίες ανάδειξης πολιτικών κυβερνήσεων στο συντριπτικό ποσοστό του 80%, όταν για τα παιδιά του παραδοσιακού εκπαιδευτικού σχήματος είναι μόλις 25% (Μίχας, 2008).  Σύμφωνα με έρευνες στις εξετάσεις SAT (κάτι αντίστοιχο των δικών μας πανελλαδικών) τα παιδιά που εκπαιδεύτηκαν στο ή από το σπίτι πέτυχαν βαθμολογία κατά 20% μεγαλύτερη από τον μέσο όρο (McKeon, 2007).  Επομένως, τόσο σε ακαδημαϊκό επίπεδο (Basham, Merrifield, &Hepburn, 2007) όσο και σε κοινωνικό (Shyers, 1992) τα παιδιά του HE δεν φαίνεται να υστερούν από εκείνα που εκπαιδεύονται στο πλαίσιο του σχολικού θεσμού, αλλά μάλλον να τα καταφέρνουν, σε πολλές περιπτώσεις, καλύτερα.

Και τώρα έρχομαι να απαντήσω στο πρώτο ερώτημα «έχουν οι γονείς το δικαίωμα να επιλέγουν την εκπαίδευση των παιδιών τους»; Σε μερικές κοινωνίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης το HE ως εκπαιδευτική πρακτική και επιλογή είναι νομικά απαγορευμένο (Block & Karsten, 2011) στους γονείς, αντίθετα με ότι συμβαίνει στις ΗΠΑ, που πια το HE θεωρείται νόμιμη εναλλακτική εκπαιδευτική παροχή σε όλες τις πολιτείες.  Αυτή η απαγόρευση έρχεται, βέβαια, σε αντίφαση με τις διακηρύξεις των άρθρων 26 (3) και 14 (3) των Χαρτών των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.  Αντίφαση που, απλά, υπογραμμίζει τον δισταγμό, τον επαμφοτερισμό και τις αδυναμίες της φιλοσοφίας της ευρωπαϊκής εκπαιδευτικής πολιτικής, η οποία μετεωρίζεται ανάμεσα στο νεωτερικό σχολικό θεσμό και στη μεταμοντέρνα κατάσταση μιας κοινωνίας προσανατολισμένης προς τη γνώση, η οποία παράγεται, διαδίδεται και καταναλώνεται από την κοινωνία για την κοινωνία.

Εκτός όμως από τον επαμφοτερισμό της ευρωπαϊκής εκπαιδευτικής πολιτικής το διακύβευμα έχει να κάνει με την αξιοποίηση της πρακτικής του HE.  Μια πρακτική που μπορεί να χρησιμοποιηθεί, με την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών, από την εκπαιδευτική πολιτική, ως εναλλακτική ή συμπληρωματική της σχολικής εκπαίδευσης, ενισχύοντας ουσιαστικά το τρίπτυχο κοινότητα – σχολείο – οικογένεια.  Ή να αφεθεί να γίνει κομμάτι μιας αναδυόμενης ‘βιομηχανίας γνώσης’, στο μοντέλο παραγωγής και κατανάλωσης, το οποίο κυριαρχεί στις νεοφιλελεύθερες οικονομίες της αγοράς (Lees, 2010: 91) και, συνεπώς, προσανατολισμένης έξω από το πεδίο της δημόσιας πολιτικής (Griffin, 1999).

Και στην Ελλάδα…

Κλείνοντας, δυο λόγια για την κατάσταση στην Ελλάδα.  Στην Ελλάδα  το HE απαγορεύεται στο πλαίσιο μιας ρητορικής της ομογενοποίησης και της κακώς εννοούμενης ισότητας.  Επιτρέπεται μόνο σε πολύ σοβαρές καταστάσεις υγείας, οι οποίες εμποδίζουν το παιδί από τη φυσική του παρουσία σε μια σχολική αίθουσα (ΦΕΚ, τχ2ο, 18035, 2002).  Έτσι, ο διάλογος για το HE δεν άνοιξε παρά τις ευχές των μελετητών (Μανούσου & Λιοναράκης, 2007) και την πύκνωση των ‘λόγων’, όπως αναφέρθηκε παραπάνω.  Φαίνεται η ελληνική εκπαιδευτική πολιτική, όταν τριγύρω όλα αλλάζουν, να κωφεύει και να μένει προσηλωμένη στη λογική του ‘one-size-fits-all’ (Lyman, 1998).

Συμπεράσματα

Η θεωρητική προϋπόθεση που θεμελιώνει το παρόν άρθρο είναι η ‘απαγόρευση κάθε απαγόρευσης’.  Σε αυτό το πλαίσιο, θεωρώ ότι η απαγόρευση του HE από μέρους των ευρωπαϊκών κοινωνιών είναι απαράδεκτη, πολλώ δε μάλλον όταν σε κάποια από αυτές η απαγόρευση στηρίζεται σε χιτλερικό νόμο του 1938 (!!!) (Kolenc, 2013).  Επιπρόσθετα, η απαγόρευση έρχεται σε αντίφαση με τις διακηρύξεις των άρθρων 26 (3) και 14 (3) των Χαρτών των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.  Αντίφαση που, απλά, υπογραμμίζει τον δισταγμό και τις αδυναμίες της φιλοσοφίας της ευρωπαϊκής εκπαιδευτικής πολιτικής, η οποία μετεωρίζεται ανάμεσα στο νεωτερικό σχολικό θεσμό και στη μεταμοντέρνα κατάσταση μιας κοινωνίας προσανατολισμένης προς τη γνώση, η οποία παράγεται, διαδίδεται και καταναλώνεται από την κοινωνία για την κοινωνία.

Συνοψίζοντας, θεωρώ το home education ως εναλλακτική εκπαιδευτική πρακτική της μετανεωτερικής αφήγησης της εκπαιδευτικής πολιτικής.  Μια πρακτική που μπορεί να χρησιμοποιηθεί, με την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών, ως εναλλακτική ή συμπληρωματική της σχολικής εκπαίδευσης, ενισχύοντας ουσιαστικά το τρίπτυχο κοινότητα – σχολείο – οικογένεια.  Ή να αφεθεί να γίνει κομμάτι μιας ‘βιομηχανίας γνώσης’, στο μοντέλο της νεοφιλελεύθερης οικονομίας της αγοράς, και συνεπώς, προσανατολισμένης έξω από το πεδίο της δημόσιας πολιτικής.

Βιβλιογραφία

Allan, S. & Jackson, G. (2010). The what, whys and wherefores of home education and its regulation in Australia. International Journal of Law & Education, 15 (1): 55 – 77.

Basham, P., Merrifield, J., & Hepburn, C. R. (2007). Home Schooling: From the Extreme to the Mainstream. Vancouver: The Fraser Institute.

Βατού, Ε. (2010). Μάθε παιδί μου γράμματα …στο σπίτι. Ελευθεροτυπία, 10/04/2010. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://www.enet.gr/?i=newsel.article&id=149914 (14.11.2010).

Block, H. & Karsten, S. (2011). Inspection of Home Education in European Countries. European Journal of Education, 46 (1): 138 – 152.

Βουρνάς, Γ. & Μαυρογένη, Ε. (1996). Αποσχολειοποίηση: Μια κριτική προσέγγιση. Κοινωνική Εργασία, 43: 181 – 191.

Deacon, R. (2006). Michel Foucault on education: a preliminary theoretical overview. South Africa J. of Education, 26 (2), 177 – 187.

Ευρωπαϊκή Επιτροπή. (2000). Υπόμνημα σχετικά με την εκπαίδευση καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής. Βρυξέλλες: Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (SEC (2000) 1832, 30.10.2000).

Faure, E., Herrera, F., Abdul-Razzak, K., Lopes, H., Pertovsky, A. V., Rahnemad, M., & Champion Ward, F. (Eds.). (1972). Learning to Be – The World of Education Today and Tomorrow. Paris: UNESCO.

Griffin, C. (2006). Η διά βίου μάθηση ως πολιτική, στρατηγική και πολιτισμική πρακτική. Μτφρ. Γ. Α. Κουλαουζίδης. Εκπαίδευση Ενηλίκων, 9: 19 – 27.

Hancock, L & French, R. (1994). The Down of Online Home Schooling. Newsweek, 10.10, p. 67.

Holt, J. (1981). Teach Your Own. N. York: Delacorte.

Kolenc, A. B. (2013). Global Threats to Homeschooling. The Home Schooling Magazine, 1 (2013): 98 – 100.

Κυριάκης, Κ. (2012). Το εκπαιδευτικό υποσύστημα στην Κοινωνία της Γνώσης και η Διά Βίου Μάθηση. Επιστημονικό Βήμα του Δασκάλου, (In Press).

Κυριάκης, Κ. (2009). Ευρωπαϊκή Εκπαιδευτική Πολιτική: Ανάλυση του κοινοτικού ‘λόγου’ για τη διά βίου μάθηση (1995 – 2007). [M.Ed. Thesis]. Πάτρα: ΕΑΠ.

Laclau, E., & Mouffe, C. (2001). Hegemony and Socialist Strategy. Towards a Radical Democratic Politics (2^nd ed.). London: Verso.

Lees, H. E. (2010). The Gateless Gate of Home Education. (PhD dissertation). England: University of Birmingham.

Lines, P. (1993). Home Schooling: Private Choices and Public Obligations. USA: US Department of Education, Office of Research.

Lister, I. (1974). Deschooling: A Reader. London & New York: Cambridge University Press.

Lyman, I. (1998). Homeschooling: Back to the future? Διαθέσιμο στον Δικτυακό τόπο: http://www.cato.org/pubs/pas/pa-294.html (14.11.2010).

McKeon, C. C. (2007). A mixed methods nested analysis of homeschooling styles, instructional practices, and reading methodologies (Ph.D. Dissertation). Capella University.

Μανούσου, Ε. & Λιοναράκης, Α. (2007). Διεθνείς εφαρμογές εναλλακτικών μορφών εκπαίδευσης σε μαθητές πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Ανοικτή Εκπαίδευση, 6: 95 – 107.

Μίχας, Τ. (2008). “Homescooling”: Μια λύση για την παιδεία; Ελευθεροτυπία, 29/12/2008. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://www.enet.gr/?i=newsel.article&id=3367 (14.11.2010).

Petrie, A. J. (1998). Home Education and the law. Education and The Law 10 (2-3).

Shyers, L. (1992). Comparison of Social Adjustment Between Home and Traditionally Schooled Students. (PhD dissertation). USA: University of Florida.

Taylor, L. A. & Petrie, A. J. (2000). Home Education Regulations in Europe and Recent U.K. Research. Peabody Journal of Education 75 (1&2):49-70.

Τσαούσης, Δ. (2007). Η εκπαιδευτική πολιτική των διεθνών οργανισμών. Παγκόσμιες και ευρωπαϊκές διαστάσεις. Αθήνα: Gutenberg.

Wikipedia (2010). Homeschooling. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://en.wikipedia.org/wiki/Homeschooling (22/08/2010).

Χιωτίνης, Ν. Μ. (2009). Home Schooling και …υμείς άδετε. Τεχνολογικά Χρονικά, 16: 58 – 60.

Citation Information:

Κυριάκης, Κ. (2013) Home Education: η μετανεωτερική αφήγηση της εκπαιδευτικής πολιτικής. Εκπαίδευση Ενηλίκων και Πολιτισμός στην Κοινότητα, 9. Διαθέσιμο:

http://cretaadulteduc.gr/blog/?p=569