Αναγκαιότητα και σημαντικότητα των διοικητικών υπηρεσιών και των υπηρεσιών βιβλιοθήκης για την αποτελεσματικότητα και λειτουργικότητα τού παρεχόμενου εκπαιδευτικού έργου των Ανοικτών Πανεπιστημίων

του Κυριακή Κωνσταντίνου

Εισαγωγή

Στην εκπαίδευση από απόσταση που παρέχουν τα Ανοικτά Πανεπιστήμια (εφεξής Α.Π.) παρατηρείται, σε σχέση με τα συμβατικά εκπαιδευτικά ιδρύματα, μια διαφορετική διοικητική - οργανωτική δομή, ως απότοκο τής εφαρμογής μιας ιδιαίτερης εκπαιδευτικής φιλοσοφίας και μεθοδολογίας. Έτσι, στην παρούσα εργασία θα προσπαθήσω να δείξω την αναγκαιότητα και σημαντικότητα των διοικητικών υπηρεσιών και των υπηρεσιών βιβλιοθήκης για την αποτελεσματικότητα και λειτουργικότητα τού παρεχόμενου εκπαιδευτικού έργου των Α.Π..  Στη συνέχεια, ύστερα από μια συνοπτική και ακροθιγή αναφορά στη στοχοθεσία, σκοποθεσία και σημασία τής αξιολόγησης, παρουσιάζω, ως μελέτη περίπτωσης, το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (εφεξής ΕΑΠ) και συζητώ την αναγκαιότητα τής αξιολόγησης τής διοικητικής του δομής και οργάνωσης. Και, τέλος, διαμορφώνω ένα παράδειγμα αξιολόγησης των διοικητικών υπηρεσιών και των υπηρεσιών βιβλιοθήκης τού ΕΑΠ.

1.Η αναγκαιότητα και σημαντικότητα των διοικητικών υπηρεσιών και των υπηρεσιών Βιβλιοθήκης στην περίπτωση των Ανοικτών Πανεπιστημίων

Τα Α. Π. οργανώνονται στη βάση δύο θεμελιωδών προϋποθέσεων: α) της έλλειψης τής φυσικής παρουσίας των σπουδαστών από το χώρο τού ιδρύματος και β) της υιοθέτησης μιας διαφορετικής μεθοδολογίας εκπαίδευσης, δηλαδή της εξ αποστάσεως. Αυτές οι δύο θεμελιώδεις προϋποθέσεις για τον θεσμό των Α.Π. διαμορφώνουν το πλαίσιο τής οργανωτικής τους δομής, σχεδίασης και ανάπτυξης. Έτσι, τα Α.Π. παρουσιάζουν ορισμένες ιδιαιτερότητες σε σχέση με τα συμβατικά ως προς τη διοικητική οργάνωση και διαχείριση τόσο του εκπαιδευτικού υλικού όσο και του εκπαιδευτικού έργου.  Θα πρέπει να επισημανθεί ότι ο εκπαιδευτικός οργανισμός: πρώτον, παρεμβαίνει αναγκαία και αποτελεσματικά στον σχεδιασμό, στον προγραμματισμό, στην ανάπτυξη, στην αποστολή, στην ταξινόμηση και στην αποθήκευση του ειδικού εκπαιδευτικού υλικού (συμβατικού ή εναλλακτικού).  Δεύτερον, είναι ο ουσιαστικός διαχειριστής τής διδακτικής επικοινωνίας ανάμεσα σε διδάσκοντες και διδασκόμενους.  Τρίτον, παρέχει υπηρεσίες υποστήριξης τού εκπαιδευτικού έργου και πληροφορίες για τις παρεχόμενες σπουδές και την οργάνωσή τους. Τέταρτον, διαχειρίζεται με διαφορετική λογική τις οικονομικές ανάγκες τού ιδρύματος, εξαιτίας της ιδιαίτερης οργανωτικής του δομής ως προς τις κτηριακές εγκαταστάσεις, τη μισθοδοσία τού προσωπικού, την ερευνητική δραστηριότητα κ.ά. Τα παραπάνω καταδεικνύουν την αναγκαιότητα και σπουδαιότητα των διοικητικών υπηρεσιών και των υπηρεσιών βιβλιοθήκης στο παρεχόμενο εκπαιδευτικό έργο από τα Α.Π.

2. Μελέτη Περίπτωσης: Το ΕΑΠ

2.1. Η έννοια και η σημασία της αξιολόγησης

Η αξιολόγηση είναι μια ερευνητική διαδικασία με εφαρμοσμένα, πρακτικά - χρηστικά, αποτελέσματα.  Αποσκοπεί στον προσδιορισμό τού βαθμού υλοποίησης των στόχων ενός εκπαιδευτικού συστήματος ή των συστατικών του μερών.  Δηλαδή, είναι μια διαδικασία σύγκρισης μιας αρχικής κατάστασης με μια τελική (Noye & Piveteau, 1999). Η εκπαιδευτική αξιολόγηση, γενικά, ως παιδαγωγικό μέσο (Δημητρόπουλος, ⁵2004), είναι μια μαθησιακή διαδικασία (Rogers, 1999) που στοχεύει, όπως η μάθηση και η εκπαίδευση, στη διακρίβωση των αλλαγών στη συμπεριφορά (γνωστική, συναισθηματική, ψυχοκινητική). Έτσι, είναι αποτελεσματική «μόνο αν είμαστε προετοιμασμένοι να αλλάξουμε» (Rogers, 1999: 293).  Ταυτόχρονα, η αξιολόγηση παρέχει επανατροφοδοτικές πληροφορίες σχετικά με την επιτυχία ή /και την αποτυχία των σκοπών και των στόχων ενός προγράμματος σπουδών, την καταλληλότητα ή όχι των εκπαιδευτικών μεθόδων και της διδακτέας ύλης, την ικανότητα των εκπαιδευτικών, την πρόοδο των σπουδαστών, τη διαθεσιμότητα και αποτελεσματικότητα των διοικητικών υπηρεσιών κ.ά. Με άλλα λόγια, πρόκειται για μια «συστηματική διαδικασία συλλογής, επεξεργασίας, ανάλυσης και ερμηνείας δεδομένων, που αφορούν συγκεκριμένα αντικείμενα, με βάση συγκεκριμένα κριτήρια, με απώτερο σκοπό την ανατροφοδότηση των δραστηριοτήτων και προσπαθειών μας με χρήσιμες πληροφορίες» (Μακράκης, 1998, 1999: 250 - 251). Ειδικότερα στα συστήματα που προσφέρουν εξΑΕ η αξιολόγηση παίρνει μία διττή διάσταση: κοινωνικό - οικονομική και παιδαγωγική (Μακράκης, 1998, 1999).

2.2. Η αναγκαιότητα της αξιολόγησης τού διοικητικού μηχανισμού τού ΕΑΠ

Σύμφωνα με τον ιδρυτικό νόμο τού ΕΑΠ (2552 / 1997) αποστολή του είναι η «εξ αποστάσεως παροχή προπτυχιακής και μεταπτυχιακής εκπαίδευσης και επιμόρφωσης, με την ανάπτυξη και αξιοποίηση κατάλληλου εκπαιδευτικού υλικού και μεθόδων διδασκαλίας. Στους σκοπούς του ΕΑΠ εντάσσεται η προαγωγή της επιστημονικής έρευνας στο πεδίο της μετάδοσης της γνώσης από απόσταση» (Άρθρο 1, Παράγραφος 3).  Δηλαδή, το ΕΑΠ οφείλει να αναπτύξει ειδικό διδακτικό υλικό και μεθόδους εκπαίδευσης που να ανταποκρίνονται στις παραπάνω απαιτήσεις. Αυτό σημαίνει καταρχήν μια διαφορετική φιλοσοφία οργανωτικής δομής και διοικητικής διαχείρισης, την ίδια περίπου στην οποία υπακούουν συνολικά τα Α.Π.. Έτσι, ο διοικητικός μηχανισμός υποστήριξης και εξυπηρέτησης τού εκπαιδευτικού έργου τόσο για τους διδάσκοντες όσο και για τους διδασκόμενους διαδραματίζει έναν αποφασιστικό και ουσιαστικό ρόλο, αφού α) αναπτύσσει, παράγει, αποθηκεύει και διανέμει το ειδικό εκπαιδευτικό υλικό, β) διαχειρίζεται την διδακτική επικοινωνία, γ) παρέχει πληροφορίες για τα προγράμματα σπουδών και υποστηρίζει την εύρυθμη λειτουργία τής εκπαιδευτικής διαδικασίας, δ) οργανώνει υπηρεσίες βιβλιοθήκης, ε) συντονίζει τα ακαδημαϊκά και εκπαιδευτικά ζητήματα, στ) προβάλλει το εκπαιδευτικό, επιστημονικό, ερευνητικό και πολιτιστικό έργο τού ιδρύματος, ζ) διαχειρίζεται τους οικονομικούς πόρους τού ιδρύματος, η) συντηρεί υπηρεσίες γραμματειακής υποστήριξης κ. ά. 

Μέσα σε αυτό το ιδιαίτερο πλαίσιο τής εξ αποστάσεως παρεχόμενης εκπαίδευσης το ΕΑΠ αναπτύσσει εσωτερικούς μηχανισμούς αξιολόγησης τού συνόλου, αλλά και των μερών, τού παραγόμενου εκπαιδευτικού έργου. Και αυτό συμβαίνει τόσο για τη βελτίωση και αξιοποίηση τού ανθρώπινου δυναμικού και των υλικών πόρων τού ιδρύματος όσο και για τη διαπίστωση τής καταλληλότητας και αποτελεσματικότητας των διδακτικών μεθόδων και του εκπαιδευτικού υλικού.  Έτσι, το ΕΑΠ, ανάμεσα σε άλλα, αξιολογεί και το διοικητικό του μηχανισμό, επειδή οι διοικητικές υπηρεσίες και οι υπηρεσίες βιβλιοθήκης είναι ένας από τους σημαντικότερους πυλώνες στήριξης και υποστήριξης τής εκπαιδευτικής διεργασίας στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση.

3.Παράδειγμα αξιολόγησης τού διοικητικού μηχανισμού και των υπηρεσιών βιβλιοθήκης τού ΕΑΠ ως προς την υποστήριξη και εξυπηρέτηση τού εκπαιδευτικού έργου για τους διδάσκοντες και τους διδασκόμενους

Στο παράδειγμα αξιολόγησης των διοικητικών υπηρεσιών και των υπηρεσιών βιβλιοθήκης που ακολουθεί, υιοθετείται το εξής αξιολογικό σχήμα: α) επιλογή αντικειμένου προς αξιολόγηση, β) καθορισμός των στόχων που αποβλέπει η αξιολόγηση, γ) είδος της αξιολόγησης, δ) θεωρητικό πλαίσιο της αξιολόγησης, ε) άξονες της αξιολόγησης, στ) κριτήρια της αξιολόγησης (στοιχεία του μεθοδολογικού πλαισίου), ζ) μέσα της αξιολόγησης, η) πηγές της αξιολόγησης, θ) αποδέκτες της αξιολόγησης και ι) αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της αξιολόγησης.

Α) Αντικείμενο της Αξιολόγησης

Αξιολόγηση των διοικητικών υπηρεσιών και των υπηρεσιών βιβλιοθήκης του ΕΑΠ.

Β) Αντικειμενικοί Στόχοι της Αξιολόγησης

1.     Η διερεύνηση του επιπέδου των διοικητικών υπηρεσιών του ΕΑΠ.

2.        Η διερεύνηση του επιπέδου των υπηρεσιών της βιβλιοθήκης του ΕΑΠ.

Γ) Είδος της Αξιολόγησης

Διαμορφωτική (formative evaluation). Δηλαδή, κατά τη διάρκεια τού προγράμματος για να διαπιστωθεί το επίπεδο των υπηρεσιών που αξιολογούνται και να γίνει ανατροφοδότησή τους με χρηστικές πληροφορίες.

Αξιολόγηση Διαδικασίας (process evaluation). Δηλαδή, ποιοτική αξιολόγηση: το πως εφαρμόζεται η διοικητική διαδικασία.

Δ) Θεωρητικό Πλαίσιο της Αξιολόγησης

Δηλαδή, προσδιορισμός των παραγόντων που μπορούν να επηρεάσουν τους αντικειμενικούς στόχους τής αξιολόγησης.

1^ος Αντικειμενικός Στόχος της Αξιολόγησης.

Διερεύνηση του επιπέδου των διοικητικών υπηρεσιών του ΕΑΠ.

Παράγοντες.

Ποιότητα και εύρος παρεχόμενων υπηρεσιών.

Ποιότητα τής οργάνωσης των εκπαιδευτικών θεμάτων.

Ποιότητα τής παρεχόμενης ακαδημαϊκής και φοιτητικής μέριμνας.

2^ος Αντικειμενικός Στόχος της Αξιολόγησης.

Διερεύνηση του επιπέδου των υπηρεσιών της βιβλιοθήκης του ΕΑΠ.

Παράγοντες.

Ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών και της οργάνωσης τής βιβλιοθήκης.

Ε) Άξονες της Αξιολόγησης.

Δηλαδή, το σύνολο των βασικών ερωτημάτων που πρέπει να απαντηθούν για να επιτευχθούν οι στόχοι τής αξιολόγησης.

1^ος Αντικειμενικός Στόχος της Αξιολόγησης.

Διερεύνηση του επιπέδου των διοικητικών υπηρεσιών του ΕΑΠ.

Άξονες:

Ποια η ποιότητα και το εύρος των παρεχόμενων υπηρεσιών;

Ποια η ποιότητα τής οργάνωσης των εκπαιδευτικών θεμάτων;

Ποια η ποιότητα τής παρεχόμενης ακαδημαϊκής και φοιτητικής μέριμνας;

2^ος Αντικειμενικός Στόχος της Αξιολόγησης.

Διερεύνηση του επιπέδου των υπηρεσιών τής βιβλιοθήκης του ΕΑΠ.

Άξονες:

Ποια η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών και της οργάνωσης τής βιβλιοθήκης;

ΣΤ) Κριτήρια της Αξιολόγησης. Μεθοδολογικό Πλαίσιο

1^ος Αντικειμενικός Στόχος της Αξιολόγησης.

Διερεύνηση του επιπέδου των διοικητικών υπηρεσιών του ΕΑΠ. 1^ος Αξονας:

Ποια η ποιότητα και το εύρος των παρεχόμενων υπηρεσιών; Κριτήρια:

•         Πόσο ευέλικτο είναι το ωράριο επικοινωνίας με τη γραμματεία τού προγράμματος σπουδών σας;

•         Πόσο ικανοποιημένος / -η είστε από το χρόνο ανταπόκρισης των διαφόρων πληροφοριών που ζητάτε από τη γραμματεία τού προγράμματος σπουδών σας;

•         Πόσο σας ικανοποιεί το επίπεδο μηχανοργάνωσης των διοικητικών υπηρεσιών;

•         Υπάρχει επάρκεια πληροφοριών για τις παρεχόμενες σπουδές ανά πρόγραμμα σπουδών; (Απαντήστε για το πρόγραμμα σπουδών που παρακολουθείτε).

•         Υπάρχουν επαρκείς πληροφορίες για τη διαδικασία εγγραφής σε κάποιο από τα προσφερόμενα προγράμματα σπουδών;

•         Λάβατε έγκαιρα (in time) τα συγγράμματα που αφορούν στο πρόγραμμα σπουδών που έχετε επιλέξει;

•         Υπάρχει κατά τη διάρκεια των Ο. Σ. Σ. και των τελικών εξετάσεων επαρκής αριθμός αιθουσών και εποπτικών μέσων;

•         Πόσο ικανοποιημένος / -η είστε από το επίπεδο και τη διαχείριση τής επικοινωνίας από τις διοικητικές υπηρεσίες του ΕΑΠ;

•         Στην επαφή σας με τη γραμματεία τού προγράμματος σπουδών σας πόσο ευγενικό / προσιτό ήταν το διοικητικό προσωπικό;

•         Σας ικανοποιεί το εύρος τής παρεχόμενης μορφής επικοινωνίας (τηλέφωνο, mail, fax) ή έχετε να προτείνετε και άλλους τρόπους; Γράψτε αναλυτικά ποιους.

2^ος Άξονας:

Ποια η ποιότητα τής οργάνωσης των εκπαιδευτικών θεμάτων;

Κριτήρια:

•         Χρησιμοποιείται ειδικά σχεδιασμένο για τις ανάγκες της εξΑΕ εκπαιδευτικό υλικό;

•         Αξιοποιούνται οι νέες τεχνολογίες για την παρουσίαση τού εκπαιδευτικού υλικού;

•         Γίνεται συστηματική υποστήριξη τού εκπαιδευόμενου;

•         Το εκπαιδευτικό υλικό που παραλάβατε παρουσίαζε οποιοδήποτε πρόβλημα (κακέκτυπο, κακή ποιότητα ήχου ή εικόνας κ.ά.);

•         Τα ακαδημαϊκά ημερολόγια είναι σωστά σχεδιασμένα ώστε να καλύπτουν ικανοποιητικά τον απαιτούμενο χρόνο μελέτης για την κατανόηση τής ύλης;

•         Λάβατε έγκαιρα τα ακαδημαϊκά ημερολόγια ώστε να προγραμματίσετε από πριν τον χρόνο μελέτης σας;

•         Σας ικανοποιεί το εκπαιδευτικό υλικό για τις υπάρχουσες θεματικές ενότητες;

•         Θεωρείτε πως κάποια από τις θεματικές ενότητες των διαφόρων προγραμμάτων σπουδών παρουσιάζει κάποιο ή κάποια προβλήματα; (γράψτε αναλυτικά ποια).

•         Σας ικανοποιεί η διαχείριση τής ιστοσελίδας του ΕΑΠ;

•         Μπορείτε από την ιστοσελίδα του ΕΑΠ να αντλήσετε χρήσιμο και ουσιαστικό υποστηρικτικό υλικό σχετικά με τις σπουδές σας;

•         Σας ικανοποιεί το επίπεδο τής επιστημονικής έρευνας;

•         Είστε ικανοποιημένος / -η από τα υπάρχοντα προγράμματα σπουδών;

3^ος Άξονας:

Ποια η ποιότητα τής παρεχόμενης ακαδημαϊκής και φοιτητικής μέριμνας;

Κριτήρια:

•         Πόσο ικανοποιημένος / -η είστε από τη λειτουργία τού Γραφείου Διασύνδεσης;

•         Πόσο σας ικανοποιεί η παροχή υποτροφιών και οικονομικής στήριξης;

•         Πόσο ικανοποιημένος / -η είστε από την παρουσίαση των διπλωματικών εργασιών;

•         Πόσο ικανοποιημένος / -η είστε από την απονομή των τίτλων σπουδών;

•         Πόσο ενημερωμένο βρίσκετε το ηλεκτρονικό μητρώο των φοιτητών;

•         Τα αιτήματά σας φτάνουν έγκαιρα στα αρμόδια ακαδημαϊκά όργανα;

•         Είστε ικανοποιημένος / -η από το επίπεδο πληροφοριών που μπορείτε να αντλήσετε σχετικά με διάφορα ακαδημαϊκά θέματα;

•         Είστε ικανοποιημένος / -η από το επίπεδο πληροφοριών που μπορείτε να αντλήσετε σχετικά με διάφορες επιστημονικές ή πολιτιστικές εκδηλώσεις;

•         Είστε ικανοποιημένος / -η από το επίπεδο πληροφοριών που μπορείτε να αντλήσετε σχετικά με διάφορα διαπανεπιστημιακά ζητήματα;

2^ος Αντικειμενικός Στόχος της Αξιολόγησης

Διερεύνηση του επιπέδου των υπηρεσιών της βιβλιοθήκης του ΕΑΠ.

1^ος Άξονας:

Ποια η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών και της οργάνωσης τής βιβλιοθήκης;

Κριτήρια:

•         Η υπάρχουσα ηλεκτρονική μορφή οργάνωσης τής βιβλιοθήκης θεωρείτε πως υποστηρίζει τον διδάσκοντα και τον διδασκόμενο στο εκπαιδευτικό του έργο;

•         Είναι επαρκής ο χρόνος δανεισμού ενός αντιτύπου τής βιβλιοθήκης;

•         Υπάρχει επάρκεια αντιτύπων;

•         Σας ικανοποιεί το εναλλακτικό διδακτικό υλικό τής βιβλιοθήκης;

•         Λειτουργεί σωστά ο διαδανεισμός;

•         Επιθυμείτε την ψηφιοποίηση τού υλικού (συμβατικού ή / και εναλλακτικού) τής βιβλιοθήκης;

•         Είστε ικανοποιημένος / -η από το επίπεδο οργάνωσης τής αναζήτησης περιοδικών και ηλεκτρονικών βάσεων δεδομένων;

•         Υπάρχει επάρκεια πληροφοριών για την αναζήτηση στη «γκρίζα» βιβλιογραφία;

•          Υπάρχει πρόβλεψη για χρήση του υλικού τής βιβλιοθήκης από ΑΜΕΑ;

Ζ) Μέσα τής Αξιολόγησης

Στην παρούσα αξιολόγηση θα χρησιμοποιήσω την τεχνική τού ερωτηματολογίου. Το κύριο είδος ερωτήσεων που υιοθετείται στα κριτήρια είναι αυτό της δεδομένης απάντησης. Δηλαδή, μαζί με τις ερωτήσεις δίνεται και μια σειρά απαντήσεων.  Έτσι, για τα κριτήρια του 1^ου και του 3^ου άξονα του 1^ου αντικειμενικού στόχου υιοθετείται η μορφή τής διαβαθμισμένης κλίμακας, ενώ για τα κριτήρια του 2^ου άξονα τού 1^ου αντικειμενικού στόχου και του 1^ου άξονα τού 2^ου αντικειμενικού στόχου υιοθετείται η μορφή τής εναλλακτικής απάντησης (ναι ή όχι).

Η) Πηγές τής Αξιολόγησης

Πηγές της αξιολόγησης είναι οι φοιτητές και το εκπαιδευτικό προσωπικό του ΕΑΠ.

Θ) Αποδέκτες της Αξιολόγησης

Αποδέκτες της αξιολόγησης είναι τα αρμόδια διοικητικά, αλλά και ακαδημαϊκά, όργανα του ΕΑΠ.

I) Αξιοποίηση των Αποτελεσμάτων τής Αξιολόγησης

Οι αποδέκτες / χρήστες των αποτελεσμάτων τής αξιολόγησης θα τα χρησιμοποιήσουν επανατροφοδοτικά στο πλαίσιο τού σκοπού για τον οποίο έγινε η αξιολόγηση, δηλαδή της ποιοτικής βελτίωσης των παρεχομένων διοικητικών υπηρεσιών και των υπηρεσιών βιβλιοθήκης τού ιδρύματος.

Συμπεράσματα

Η ανοικτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση (εφεξής ΑεξΑΕ) εκφράζει μια εκπαιδευτική φιλοσοφία, η οποία διαφοροποιείται καταρχήν από το παραδοσιακό / συμβατικό εκπαιδευτικό σύστημα τόσο ως προς την ανάπτυξη, παραγωγή και διαχείριση τού εκπαιδευτικού υλικού όσο και ως προς τη μεθοδολογία και τη μέθοδο εκπαίδευσης που υπηρετεί. Έτσι, η εφαρμογή τής ΑεξΑΕ προϋποθέτει από τον εκπαιδευτικό οργανισμό ιδιαίτερες οργανωτικές απαιτήσεις, οι οποίες αφορούν αφενός στην οικονομική - διοικητική διαχείριση του εκπαιδευτικού έργου και αφετέρου στην οργάνωση, σχεδίαση και υλοποίησή του. Σε αυτό το πλαίσιο οι διοικητικές υπηρεσίες υποστήριξης και διανομής τού εκπαιδευτικού υλικού αποτελούν έναν από τους σημαντικότερους πυλώνες στήριξης και υποστήριξης τού συνόλου τού παραγόμενου εκπαιδευτικού έργου.

Η αξιολόγηση είναι μια ερευνητική διαδικασία με εφαρμοσμένα αποτελέσματα, η οποία ενσωματώνεται στη λογική της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, αφού μέσα από την αξιολόγηση επιτυγχάνεται, ενίοτε, η βελτίωση και ανάπτυξη των ανθρώπινων και υλικών πόρων και, παράλληλα, διαπιστώνεται η καταλληλότητα και αποτελεσματικότητα του εκπαιδευτικού υλικού και των διδακτικών μεθόδων. Έτσι, επισημαίνεται ο διττός χαρακτήρας της αξιολόγησης: οικονομικό - κοινωνικός και ταυτόχρονα παιδαγωγικός.  Τέλος, η αξιολόγηση των διοικητικών υπηρεσιών και των υπηρεσιών βιβλιοθήκης των Α.Π. διέπεται από την αναγκαιότητα της διαρκούς ανάπτυξης των προσφερόμενων παροχών έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η αποτελεσματικότερη λειτουργία του εκπαιδευτικού έργου.

Βιβλιογραφία

Δημητρόπουλος, Γ. Ε. (⁵2004). Εκπαιδευτική Αξιολόγηση. Η Αξιολόγηση της Εκπαίδευσης και του Εκπαιδευτικού Εργου. Αθήνα: Γρηγόρης. 
Ματραλής, Χ., Λυκουργιώτης, Α. (1998, 1999). Ιδιαίτερα εκπαιδευτικά «εργαλεία» - μέθοδοι. Στο Δ. Βεργίδης, Α. Αιοναράκης, Α. Λυκουργιώτης κ. ά , Ανοικτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Θεσμοί και λειτουργίες, (σ. σ. 37 - 94). Πάτρα: ΕΑΠ.

Μακράκης, Β. (1998, 1999). Αξιολόγηση Συστημάτων Ανοικτής και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης. Στο Δ. Βεργίδης, Α. Λιοναράκης, Α. Λυκουργιώτης κ. ά , Ανοικτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Θεσμοί και λειτουργίες, (σ. σ. 245 - 302). Πάτρα: ΕΑΠ.

Χαραλαμπόπουλος, Β. I. (1993). Οργάνωση της Διδασκαλίας και της Μάθησης Γενικά. Διδακτική μεθοδολογία. Αθήνα: Gutenberg.

Noye, D.& Piveteau, J. (1999). Πρακτικός οδηγός του εκπαιδευτή. Μτφρ. Ε. Ζέη. Αθήνα: Μεταίχμιο.

Rogers, Α. (1999). Η Εκπαίδευση Ενηλίκων. Μτφρ. Μ. Κ. Παπαδοπούλου & Μ. Τόμπρου. Αθήνα: Μεταίχμιο.