Μέλισσα του Νίκου Καζαντζάκη

Αντιγράφω την υπόθεση του έργου από το Ίδρυμα «Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη»:

 

«Ο Κύψελος, ο αλαφροΐσκιωτος γιος του τυράννου της Κορίνθου Περίανδρου, φέρνει τον αδελφό του Λυκόφρονα να δουν το φάντασμα της Μέλισσας, της νεκρής μητέρας τους. Ο Λυκόφρων δεν βλέπει τίποτε, αλλά ο Περίανδρος συναντά τη νεκρή, συνομιλεί μαζί της και καταλαμβάνεται από κρίση οργής. Ο Κύψελος φεύγει και ο Λυκόφρων ανακοινώνει στον πατέρα τους ότι αναχωρούν για την Επίδαυρο, για ν' απόχαιρετήσουν τον ετοιμαθάνατο παπού τους. Ο Περίανδρος προσπαθεί να τον εμποδίσει, χωρίς όμως αποτέλεσμα.

Στην Επίδαυρο, ο Προκλής πατέρας της Μέλισσας, αποκαλύπτει στον Λυκόφρονα ότι ο Περίανδρος δολοφόνησε τη μητέρα του και του δίνει το χρυσό μαχαίρι του φόνου. Επιστρέφοντας στην Κόρινθο, ο Λυκόφρων συγκρούεται με τον πατέρα του και του δίνει τελετουργικά το μαχαίρι. Ο Περίανδρος καταλαβαίνει ποιος αποκάλυψε το μυστικό και διατάζει να κάψουν τον Προκλή ζωντανό μέσα στο παλάτι του.

Στη συνέχεια, καλεί τους άρχοντες και το λαό, αναγγέλλει τη διεξαγωγή αγώνων για την αποδοχή της διονυσιακής λατρείας και ονομάζει το Λυκόφρονα συμβασιλέα· ο νέος όμως πετά το στέμμα καταγής, βγάζει τα βασιλικά του ρούχα και προκαλεί τον πατέρα του να τον σκοτώσει. Ο τύραννος τον διώχνει απαγορεύοντας στους υπηκόους του ακόμη και να του μιλήσουν.

Ο Λυκόφρων περιφέρεται στην πόλη ρακένδυτος, διψώντας για εκδίκηση. Τον συναντά ο Κύψελος και του λέει ότι ονειρεύτηκε τη Μέλισσα, που του ανέθεσε να πει στον Περίανδρο ότι κρυώνει. Ο Λυκόφρων τον συμβουλεύει να το κάνει μεταμφιεσμένος σε φάντασμα της νεκρής. Πράγματι, έτσι γίνεται, όμως ο Περίανδρος αντιλαμβάνεται τη μεταμφίεση και σκοτώνει το μικρό γιο του. Μετά από μία ακόμη σύγκρουση με τον Λυκόφρονα, σχεδόν παραφρονεί και αποφασίζει να θυσιάσει τις αρχόντισσες της πόλης στο μνήμα της γυναίκας του.

Ενώ οι αρχόντισσες θρηνούν, εμφανίζεται ο Λυκόφρων. Ο Περίανδρος τον πληροφορεί ότι έχει πάρει δηλητήριο και του ζητά συγχώρεση, αλλά ο νέος είναι ανυποχώρητος και του λέει σκληρά ότι η Μέλισσα τον μισούσε σε όλη της ζωή. Έξαλλος ο Περίανδρος τον σκοτώνει με το χρυσό μαχαίρι· ύστερα ξεψυχά στο παλάτι, που κατά την τελευταία του διαταγή, πυρπολείται από τους φρουρούς.»

Το τρίπρακτο δράμα του Καζαντζάκη γράφτηκε το 1937 και πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό Νέα Εστία το 1939 (τ. 25, τχ. 289 – 295), αφιερωμένο στον Α. Μινωτή.  Το 1948 ο Καζαντζάκης το μεταφράζει στα γαλλικά, με σκοπό να παρασταθεί στη Γαλλία (αυτή τη μετάφραση διάβασε ο A. Camus και ενθουσιάστηκε).  Παρά την επιθυμία του M. Jacquemont και την προθυμία του J. L. Barrault το έργο δεν θα ανέβει στη σκηνή, παρά πολύ αργότερα. 

Διάβασα τη Μέλισσα ως μια δραματοποιημένη Ασκητική (την οποία θεωρώ όχι ένα μεταφυσικό μανιφέστο, αλλά μια πρακτική, ένα κάλεσμα για/σε δράση).

Μου άρεσε ο τρόπος που απεικονίζεται ο λαός, στο πρόσωπο του Χαρίλαου, και θεωρώ τον Περίανδρο, ως έναν από τους λίγους πειστικούς χαρακτήρες της νεοελληνικής δραματουργίας.  Νομίζω ότι πρόκειται για ένα από τα πιο στιβαρά ελληνικά δραματουργικά έργα. 

 Αποδελτιώσεις:

·        Μην τυραννάτε τον λαό, μην του παίρνετε όλο το σιτάρι από τ’ αλώνια^. αφήστε και στον λαό τον κακόμοιρο να φάει! Για το συφέρο σας μιλώ^. να φάει, για να ‘χει δύναμη, ο δόλιος, να ξανασπείρει… (Παππούς)

·        Δεν ήμουν εγώ αγαθός, καλόβολος άνθρωπος, αθώο αρνάκι να απλώνω το λαιμό^. ήμουν λύκος, κι ήξερα καλά πως είχα χρέος να τρώγω αρνιά (Περίανδρος)

·        Έχετε, αρχόντοι μου, αψηλά σπίτια και ξέχειλα πιθάρια και γεμάτες κασέλες…Και τρέμετε, μην τα χάσετε.  Μα εγώ, γιατί να φοβάμαι; Δεν έχω τίποτα^. είμαι λεύτερος! (Χαρίλαος)

·        [αυτό το απόσπασμα θα μπορούσα να το χρησιμοποιήσω και για το εκπαιδευτικό σύστημα]: Ε λαέ και αρχόντοι, θα σας μάθω εγώ γιατί πολεμάτε, και θα αγαπήσετε τον πόλεμο^. θα σας μάθω γιατί δουλεύετε, και θα αγαπήσετε τη σκλαβιά σας.  Και θα ‘ρθει μέρα να κάνετε λεύτερα ό,τι εγώ προστάζω (Περίανδρος)

·        Κακόμοιροι άνθρωποι… Έχουν παιδιά, γυναίκα, μια βάρκα, ένα χωράφι, δυο τρία σύνεργα… Πώς να μην είναι δειλοί… πώς να σηκώσουν κεφάλι;  Κακόμοιροι άνθρωποι…(Λυκόφρων) 

·        Παντοδύναμος είναι ο νεκρός, μα κρέμεται από του ζωντανού την έγνοια… Αν δεν του πας φαΐ, πεινάει, αν δεν του ανάψεις φωτιά, κρυώνει.  Αν τον ξεχάσεις, χάνεται (Περίανδρος)