Ο πληθωρισμός των διδακτορικών διατριβών: πρόβλημα και μάστιγα (β)

Την προηγούμενη φορά, λοιπόν, είχα εστιάσει στο πρόβλημα, δηλαδή στον πληθωρισμό των διδακτορικών διατριβών, ως αποτέλεσμα της γενίκευσης της εκπαίδευσης, της αύξησης των πτυχίων, της συνακόλουθης υποβάθμισής τους και επομένως της αναζήτησης ολοένα και ‘υψηλότερων’ τίτλων, απότοκο ενός μικροαστικού ιδανικού και ενός σταδιοδρομικού προσόντος, κι όχι τόσο από μεράκι για την έρευνα και τη γνώση.

Τώρα, θα εξηγήσω γιατί θεωρώ τον πληθωρισμό των διδακτορικών διατριβών ‘μάστιγα’, με την έννοια της δημόσιας συμφοράς, εκείνης δηλαδή που πλήττει το κοινωνικό σύνολο.  ‘Μάστιγα’, λοιπόν, είναι ο πληθωρισμός των διδακτορικών διατριβών επειδή παράγει και αναπαράγει νεοφιλελεύθερες σχέσεις κυριαρχίας, παγιώνοντας ως ηγεμονικό το σημερινό μοντέλο παραγωγικών, κοινωνικών και πολιτισμικών σχέσεων.  Ας το δούμε λίγο πιο αναλυτικά.

Η διδακτορική διατριβή θεωρείται ότι είναι η απόδειξη πως ο συντάκτης της είναι ικανός να παράγει (πρωτότυπο) ακαδημαϊκό έργο και λειτουργεί αποκλειστικά ως εισιτήριο εισόδου για τη διδασκαλία στα πανεπιστημιακά ιδρύματα (σε όλες τις άλλες περιπτώσεις απλά λειτουργεί ως «σταδιοδρομικό προσόν»).  Δε θα μπω στην ουσία του πρώτου, αλλά θα σημειώσω ότι οι περισσότερες διδακτορικές διατριβές μαζεύουν σκόνη στα ράφια των βιβλιοθηκών, επειδή τίποτα ουσιαστικό δε συνεισφέρουν στη γνωστική περιοχή την οποία υποτίθεται ότι θεραπεύουν και απόδειξη ως προς αυτό είναι ότι ελάχιστες διδακτορικές διατριβές παίρνουν το δρόμο προς το τυπογραφείο και συναντούν ένα ευρύτερο κοινό, πέρα από 5 – 6 άτομα που συνήθως θα τις ξεφυλλίσουν (κι αυτοί από υποχρέωση).  Σχετικά με το δεύτερο θα παρατηρήσω ότι τα ελληνικά πανεπιστήμια παράγουν περισσότερους διδάκτορες από όσους μπορούν να απορροφήσουν και συνεπώς πληθώρα άνεργων κατόχων διδακτορικών διπλωμάτων, οι οποίοι στην ηλικία των 30 ή 35 χρόνων αναζητούν μια δουλειά που στην καλύτερη περίπτωση θα μπορούσαν να την είχαν αποκτήσει 7 – 8 χρόνια νωρίτερα και χωρίς να έχουν σπαταλήσει πέρα από χρόνο και χρήμα, όνειρα και πολύ κόπο.

Ο πληθωρισμός, επομένως, των διδακτορικών διατριβών, λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο που παλαιότερα λειτουργούσε ο πληθωρισμός των αποφοίτων γυμνασίου ή λυκείου.  Δημιουργεί ένα άνεργο πνευματικό προλεταριάτο, το οποίο είναι πρόθυμο να εργαστεί με λίγα χρήματα για πολλές ώρες, σε θέσεις επισφαλείς και κακοπληρωμένες,  θέσεις όμως «συμβολικής ανάλυσης», οι οποίες χρειάζονται εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό (όχι όμως σε επίπεδο διδακτορικού, ένα μάστερ στις περισσότερες περιπτώσεις είναι αρκετό).  Συνεπώς, ο πληθωρισμός των διδακτορικών διατριβών εξασφαλίζει ένα περίσσευμα υπερ-εξειδικευμένων εργαζομένων που δε χρειάζεται ούτε και μπορεί να απορροφήσει το σύγχρονο οικονομικό μοντέλο ανάπτυξης, δηλαδή περιττών διδακτόρων, δημιουργώντας, από τη μια, συνθήκες ανασφάλειας και επισφάλειας και, από την άλλη, κατασκευάζοντας τις προϋποθέσεις ώστε να αλωθούν εργασιακά δικαιώματα και σχέσεις συμπιέζοντας προς τα κάτω τους μισθούς και ωθώντας στα ύψη τις εργατοώρες. Κοντολογίς ο πληθωρισμός των διδακτορικών διατριβώ ανταποκρίνεται στις δομικές μεταμορφώσεις του παραγωγικού μοντέλου του καπιταλισμού.

Πώς συμβαίνει αυτό;  Ας μην πάμε πολύ μακριά.  Κάθε υποψήφιος διδάκτορας παράγει ένα υλικό (άρθρα και παρουσιάσεις σε συνέδρια, ημερίδες κτλ.) για το οποίο έχει ξοδέψει άπειρες ώρες εργασίας χωρίς καθόλου να πληρωθεί για αυτές (αντίθετα από τους εκδότες, τους διοργανωτές του συνεδρίου κτλ.), με μόνο την υπόθεση και την υπόσχεση ότι θα ενισχύσει το βιογραφικό του κι επομένως θα είναι πιο ανταγωνιστικός στην αναζήτηση μιας θέσης σε κάποιο πανεπιστήμιο –όπου γης.  Να συμπληρώσω ότι τις περισσότερες φορές καλύπτει από την τσέπη του τα έξοδα συμμετοχής ή/και έκδοσης των εργασιών του.  Εύκολα αντιλαμβανόμαστε ότι αυτό είναι το ιδανικό μοντέλο εργασιακών σχέσεων που θέλουν να εφαρμόσουν οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές -κι αυτές όπου γης (και κέρδους), δηλαδή επισφαλείς εργαζόμενοι που ή θα πληρώνονται ελάχιστα ή ακόμα καλύτερα καθόλου και σε πιο σπάνιες και βαριές περιπτώσεις θα πληρώνουν κιόλας για να εργαστούν.  

Επομένως, το μοντέλο των διδακτορικών διατριβών ανταποκρίνεται ολοένα και περισσότερο στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές διαχείρισης της γνώσης και των παραγωγικών σχέσεων.  Τώρα, για να εξηγηθώ καλύτερα, θεωρώ τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές ‘μάστιγα’ για την κοινωνική συνοχή και ευημερία και επομένως, σε αυτό το πλαίσιο, θεωρώ ‘μάστιγα’ τον πληθωρισμό των διδακτορικών διατριβών, επειδή παράγουν και αναπαράγουν τις διαλυτικές νεοφιλελεύθερες πολιτικές.   

Θα πρότεινα, λοιπόν, για την αποσυμφόρηση των διδακτόρων, τίτλος που πια σχετική μόνο τιμή περιποιεί στους κατόχους του, να ισχύουν άλλα κριτήρια για να μπορεί κάποιος να διδάσκει στο πανεπιστήμιο ως μέλος ΔΕΠ, δηλαδή και να έχει τα απαραίτητα διδακτικά εφόδια, τα οποία καμιά εκπόνηση διδακτορικής διατριβής δεν του τα παρέχει, και να έχει αποδεδειγμένη ερευνητική δραστηριότητα, μέσα από δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά, εγχώρια και αλλοδαπά, αλλά και στον τύπο κτλ., να έχει δηλαδή ικανό «ερευνητικό φάκελο» κι επομένως να αποσυνδεθεί η διδασκαλία στο Πανεπιστήμιο από την κατοχή ή μη διδακτορικού διπλώματος.  Περίπου το ίδιο θα πρότεινα και για τα υπόλοιπα –δηλαδή ποιος ο λόγος κάποιος που θέλει να ασκήσει τη δημοσιοϋπαλληλία να είναι κάτοχος διδακτορικού;  Τι αποδεικνύει αυτό;  Απολύτως τίποτα.  Το μόνο κριτήριο για διορισμό στο δημόσιο θα πρέπει να είναι γραπτοί διαγωνισμοί τύπου πανελληνίων εξετάσεων.  

Σε αυτό το τελευταίο θα επανέλθω, με άλλη ευκαιρία.