Ο ρόλος του εκπαιδευτικού θεσμού στην ανάδυση ακραίων πολιτικών σχηματισμών

Ο ρόλος του εκπαιδευτικού θεσμού στην ανάδυση ακραίων πολιτικών σχηματισμών

του Κωνσταντίνου Κυριάκη

Η ανάδυση ακραίων πολιτικών σχηματισμών

Η ανάδυση ακραίων πολιτικών σχηματισμών (και) στην ελληνική κοινωνία επιβεβαιώθηκε από τα αποτελέσματα των εθνικών εκλογών της 6^ης του Μάη.

Η δυναμική επανεμφάνιση τέτοιων πολιτικών σχηματισμών (στα δεξιά της Νέας Δεξιάς) και η απήχησή τους σε ευρύτερα λαϊκά στρώματα, εκτός των άλλων μηνυμάτων, σημαίνει είτε την εδραία μας πεποίθηση ότι η δημοκρατία δεν κινδυνεύει, και επομένως στη βάση της (έωλης) βεβαιότητάς μας ψηφίζουμε ‘χαλαρά’ κάτι που δεν γνωρίζουμε τους τρόπους λειτουργίας και τα απότοκά του, είτε ψηφίζουμε στη βάση της απαρέσκειας μας από τη λειτουργία του δεδομένου πολιτικού, πολιτειακού και κοινωνι(α)κού συστήματος.

Ωστόσο, δεν είμαι πρόχειρος να απαντήσω στο αναπόφευκτο γιατί η ελληνική κοινωνία στρέφεται προς τέτοιες κατευθύνσεις.

Πιθανολογώ κάποιες, προκρίνω άλλες, μένουν μετέωρες κάποιες τρίτες.  Πάντως, η υπόθεση εθνικοσοσιαλισμός στην Ευρώπη και στην Ελλάδα δεν έχει κλείσει οριστικά.

Όποια γραμμή σκέψης από τις παραπάνω και αν ακολουθήσω καταλήγω πάλι (και πάλι) πως όλα είναι (και) ζήτημα εκπαίδευσης, παιδείας. 

Καταρχάς, υποθέτω ότι φαινόμενα όπως ρατσισμός, ξενοφοβία, σωβινισμός κτό ριζώνουν και καρπίζουν στις λειτουργίες και στους τρόπους που οργανώνουμε τις κοινωνίες μας και, συνεπώς, τους εαυτούς μας.  Είναι φαινόμενα που αναδύονται από κάτω. 

Για τον λόγο αυτό οφείλουμε να είμαστε προσεχτικοί στο πώς θα τα διαχειριστούμε.  Φαίνεται ότι αγνοώντας την ύπαρξή τους, κάνοντας ότι δεν τα βλέπουμε ή δεν μας αγγίζουν (ακόμα), απαγορεύοντας την ‘κυκλοφορία’ τους, αποφεύγοντας να συζητάμε για αυτά ή υιοθετώντας ειρωνικούς τρόπους αντιμετώπισης δεν επιλύνουμε κανένα ουσιαστικό ζήτημα, αν δεν υποδαυλίζουμε τη φωτιά.

Φωτιά που άναψε και συντηρεί το κυρίαρχο καπιταλιστικό οικονομικό σύστημα στη νεοφιλελεύθερη απόληξή του.  Αυτή που δημιούργησε, στη λογική της ιδιωτικοποίησης των κερδών και της κρατικοποίησης των ζημιών, στρατούς ανέργων.  Άνεργοι που λειτουργούν ως καμικάζι αυτοκτονίας στις δυτικές κοινωνίες της απόλαυσης της κατανάλωσης.  Αυτοκτονία, όμως, όχι ατομική αλλά αυτοκτονία της ίδιας της κοινωνίας και των δομών της.

Δομές, ας το πούμε καθαρά, ολιγαρχικές.  Παντού στην Ευρώπη κυβερνούν μειοψηφικές ελίτ προνομίων, οι οποίες συντηρούν τις εξουσίες τους, στο όνομα μιας περιορισμένης, αδύναμης και, ενίοτε, ευνουχισμένης δημοκρατίας.

Μια δημοκρατία των αγορών και όχι της Αγοράς.  Μια δημοκρατία της κατανάλωσης προϊόντων με σκοπό την (εύθυμη) κατανάλωση και μόνο.  Μια δημοκρατία μακιγιέρ της αθλιότητας των πολιτών.  Μια πολιτεία της αθλιότητας, η οποία μορφώνει ‘εξαθλιωμένους’ και υπάκουους υπηκόους.  Υπηκόους υπάκουους στα κελεύσματα των εξουσιών: πειθαρχικά και πειθήνια σώματα που πάνω τους εγγράφονται και επανεγγράφονται οι λογικές (και οι επιθυμίες) των εξουσιών.   

Ο ρόλος του εκπαιδευτικού θεσμού

Σε γενικές γραμμές η εκπαίδευση των κοινωνιών της δύσης αναπαράγει και φυσικοποιεί τις κυρίαρχες δομές, λογικές και επιθυμίες, λειτουργώντας ως παραγωγός (προαγωγός;) οικονομικά ενεργών σωμάτων.  Δηλαδή σώματα τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν στις οικονομικές καπιταλιστικές γραμμές παραγωγής.  Ουσιαστικά, οι τρόποι παραγωγής ορίζουν και τους τρόπους (είδη) εκπαίδευσης.  Το τι και το πώς της εκπαιδευτικής διεργασίας.  Το γιατί της εκπαιδευτικής διεργασίας απαντά στις οικονομικές λογικές που αναφέραμε και αφορά μονάχα στις ελίτ εκείνες που σχεδιάζουν τις εκπαιδευτικές πολιτικές και όχι στα σώματα πάνω στα οποία αυτές εφαρμόζονται και λειτουργούν.

Οι οβίδειες μεταμορφώσεις στον τομέα των ΤΠΕ διαμόρφωσαν τις προϋποθέσεις για την ανάδυση ενός νέου τύπου πολυλειτουργικού εργαζόμενου, ο οποίος συν τοις άλλοις θα είναι ευέλικτος και απασχολήσιμος.  Το εκπαιδευτικό (υπο-)σύστημα (εξουσίας και ελέγχου) αναδιοργανώνεται και αναπροσανατολίζεται στην εξυπηρέτηση αυτής της προοπτικής.  Δεν είναι άμοιρο το γεγονός ότι στις μέρες μας η συζήτηση για την εκπαιδευτική διδακτική περιορίζεται στο πώς της διδασκαλίας.  Έτσι, προκρίνονται ενεργητικές και συμμετοχικές εκπαιδευτικές μέθοδοι, οι οποίες ανταποκρίνονται στους νέους τρόπους οργάνωσης της παραγωγής, υπακούοντας στον καπιταλιστικό νόμο των αγορών, δηλαδή στο supply – demand.

Συνεπώς, η συζήτηση που γίνεται γύρω από τα εκπαιδευτικά πώς και τι απαντά στα πώς και τι της εργασιακής διερώτησης.

Σε αυτή την πλεγμάτωση, θεωρώ ότι η εκπαίδευση στοχεύει μόνο στην αναπαραγωγή των κυρίαρχων οικονομικών (και επομένως ιδεολογικών και ιδεολογηματικών) παραγωγικών τρόπων και λειτουργεί ως (αποστειρωμένος) προθάλαμος της εργασιακής ζωής, διαμορφώνοντας σώματα έτοιμα να γίνουν κιμάς στην κιμαδομηχανή των εργοδοτών, δηλαδή των ιδιοκτητών της κιμαδομηχανής.

Και κάθε σώμα που είναι έτοιμο να γίνει κιμάς για λάθος λόγους, μπορεί να γίνει κιμάς για οποιονδήποτε λόγο (πάντα υπάρχουν καλοθελητές να μας πείσουν για την ηθική των λόγων τους και την αξία των πράξεών τους). 

Συνεπώς…

Συνεπώς, όπως προανέφερα, η ανεργία καλπάζει ως αποτέλεσμα μιας άλλης επιλογής των καπιταλιστικών λογικών (το ξανα-μάζεμα του πλούτου σε λίγα χέρια) και με αποτέλεσμα αρκετοί άνθρωποι στην ‘παραγωγική τους ηλικία’ να αδυνατούν να μπουν και να παίξουν στο παιχνίδι, για το οποίο επί χρόνια προπονούνταν.  Η επιθυμία γεννά μια έλλειψη, και η έλλειψη γεννά την επιθυμία, σε έναν κυκλικό χορό θανάτου.

Σε αυτή τη γραμμή, όταν χάνεται η ελπίδα γεννιέται η οργή.  Και η οργή είναι πάντα ακραία και κάποτε ανεξέλεγκτη.

Ο εκπαιδευτικός θεσμός αφού αρχικά εξουδετερώνει τους (κοινωνικά) αδύναμους, αποβάλλοντάς τους από το ‘σώμα’ του, στη συνέχεια ‘αλέθει και χωνεύει’ τους υπόλοιπους, εκβάλλοντάς τους στην αγορά εργασίας.  Όμως, οι αλλαγές στους τρόπους παραγωγής, η μετακύλιση των οικονομιών σε άυλες μορφές χρηματοοικονομικών εμπορευμάτων και η κατίσχυση ενός ακραίου νεοφιλελευθερισμού οδηγεί στη συρρίκνωση των αγορών στις δυτικού τύπου κοινωνίες, ωθώντας αθρόα στρώματα λαϊκών και κατώτερων στρωμάτων (αλλά και μεσοαστικά) στο περιθώριο και στην ανεργία.  Μεταφράζω απλά το παραπάνω: σε έξοδο από την κοινωνία της εύθυμης απόλαυσης.  Σε αυτά τα διάκενα της κοινωνίας, στα περιθώρια, κατοικούν οι λογικές του ακραίου.  Τελευταία, παίρνουν τη μορφή επικίνδυνων πολιτικών σχηματισμών.  

Αν δεν ασκηθούμε σε εναλλακτικές στρατηγικές και δεν εφαρμόσουμε εναλλακτικές λογικές, εκκινώντας από τον εκπαιδευτικό θεσμό, ο οποίος έχει τη δυναμική να πλάθει συνειδήσεις αλλά και να διαμορφώνει στοχοθετήσεις, τότε είναι σαν να παίρνει καθένας μας από ένα γεμάτο εξάσφαιρο και να το τοποθετεί, για να θυμηθώ μια φράση που καθόρισε και το εκλογικό αποτέλεσμα της περασμένης Κυριακής, στο τραπέζι.  Η εκπυρσοκρότηση θα στοχεύει τον καθένα ξεχωριστά και όλους μαζί. 

Συνεπώς, απομένει να σκεφτούμε ξανά τον λόγο του ποιητή: είμαστε όλοι αλληλέγγυοι απέναντι στα ανοικτά σαγόνια του σκοτεινού θανάτου.

12.05.2012